WERELDVERBETERAAR VITUS BRUINSMA, 1850-1916

De opkomst van het socialisme in Nederland is verbonden aan de namen Ferdinand Domela Nieuwenhuis en Pieter Jelles Troelstra, maar er was nog een derde man in het spel: Vitus Bruinsma, in 1850 geboren in de betere burgerij van Leeuwarden. Ook hij had een eigen partij achter zich, streed voor het algemeen kiesrecht en genoot na-tionale bekendheid, maar door ziekte verdween hij al op middelbare leeftijd van het politieke toneel. Dat Bruinsma een zeer interessante en veelzijdige man was, blijkt duidelijk uit deze biografie. Hij was een vrijdenker die zich op allerlei gebieden manifesteerde: bestrijding van kwakzalverij, praktische steun aan Multatuli, her- vormingen in onderwijs en landbouw, popularisering van moderne weten-schap. Deels met blijvende gevolgen. Daarnaast viel Bruinsma op door de manier waarop hij zijn priveleven in- richtte. Terwijl hij nog volop actief was in de politiek, verliet hij zijn echtgeno-te om in alle openheid met schrijfster, natuuronderzoekster en feministe Frederike Uildriks te gaan samenleven, in zonde maar wel gelukkig.